هند هسته اى و معادلات جدید شبه قاره
نوشته سید عبدالمجید زواری
منبع روزنامه جوان 1/12/84
سفر ژاک شیراک رئیس جمهور فرانسه به هند از چند جهت قابل بررسى است. برخى کارشناسان مهمترین اهداف سفر شیراک به دهلى را، در جهت جلب نظر مقامات هندى به منظور استفاده از پتانسیل هاى هسته اى پاریس مى دانند. این اقدام فرانسه در حالى مطرح مى شود که امریکا نیز در تلاش است با توجه به تمایل هند به گسترش مسایل هسته اى از این مورد در جهت اهداف خود استفاده کند.
رقابت هاى بین هند با پاکستان و چین از یک سو، و تمایل هند به ایفاى نقش بیشتر در تحولات منطقه اى و جهانى از عواملى است که رهبران هند را به استفاده و گسترش برنامه هاى هسته اى تشویق مى کند.
در گذشته امریکا با برنامه هاى هسته اى هند موافق نبود و براى ممانعت از تبدیل هند به یک قدرت هسته اى، تحریم هایى را علیه این کشور وضع کرد. با وجود این فشارها، دولت هند در دو دهه گذشته با استفاده از کمک کشورهاى بلوک شرق مانند روسیه، به موفقیت هاى قابل توجهى در مسایل هسته اى دست یافته است.
این موضوع به کشورهاى غربى نشان داد که تحریم ها کارساز نبوده و اراده هند در جهت تبدیل به یک قدرت هسته اى، این کشورها را بر آن داشت از این امر براى چانه زنى با مقامات هندى در مسایل جهانى و منطقه اى استفاده کنند.
سفر ژاک شیراک رئیس جمهور فرانسه به هند از چند جهت قابل بررسى است. برخى کارشناسان مهمترین اهداف سفر شیراک به دهلى را، در جهت جلب نظر مقامات هندى به منظور استفاده از پتانسیل هاى هسته اى پاریس مى دانند. این اقدام فرانسه در حالى مطرح مى شود که امریکا نیز در تلاش است با توجه به تمایل هند به گسترش مسایل هسته اى از این مورد در جهت اهداف خود استفاده کند.
رقابت هاى بین هند با پاکستان و چین از یک سو، و تمایل هند به ایفاى نقش بیشتر در تحولات منطقه اى و جهانى از عواملى است که رهبران هند را به استفاده و گسترش برنامه هاى هسته اى تشویق مى کند.
در گذشته امریکا با برنامه هاى هسته اى هند موافق نبود و براى ممانعت از تبدیل هند به یک قدرت هسته اى، تحریم هایى را علیه این کشور وضع کرد. با وجود این فشارها، دولت هند در دو دهه گذشته با استفاده از کمک کشورهاى بلوک شرق مانند روسیه، به موفقیت هاى قابل توجهى در مسایل هسته اى دست یافته است.
این موضوع به کشورهاى غربى نشان داد که تحریم ها کارساز نبوده و اراده هند در جهت تبدیل به یک قدرت هسته اى، این کشورها را بر آن داشت از این امر براى چانه زنى با مقامات هندى در مسایل جهانى و منطقه اى استفاده کنند.
غربى ها از یکسو مى خواهند با صدور فناورى پیشرفته هسته اى به هند، به نوعى با روسیه که در گذشته این بازار را در اختیار داشت، رقابت کنند و از سوى دیگر با تقویت هند، به نوعى در جهت کنترل و کاهش تهدیدات چین گام بردارند.
رشد اقتصادى و نظامى چین به شدت امریکا و اروپا را تهدید مى کند و به نظر کارشناسان با ادامه این روند، در آینده نزدیک این کشورها بسیارى از بازارها و منافع خود را از دست خواهند داد.
انتظار دیگرى که غرب در ازاى در اختیار گذاشتن فناورى هسته اى از هند دارد این است که در مورد پرونده هسته اى ایران، این کشور از مواضع غرب حمایت کند.
چند عامل نیز هند را ترغیب مى کند که به سوى غرب، چرخش داشته باشد و از منافع غرب حمایت کند. شاید اختلافات بین هند و پاکستان اولین و مهمترین این موارد باشد. در سال هاى گذشته که هند از سوى غرب تحریم شده بود، پاکستان در تلاش بود با جلب حمایت امریکا و غرب، در ازاى تأمین منافع امریکا در منطقه از آن به عنوان برگ برنده در رقابت هاى موجود با هند استفاده کند. پاکستان با استفاده از قضیه القاعده و بن لادن، به خوبى توانست با جلب توجه و حمایت امریکا، از آن در معادله ارتباط امریکا با هند و پاکستان استفاده کند. رفع تحریم پاکستان (به دلیل آزمایش هاى هسته اى اش) و همچنین توافق امریکا و غرب با به قدرت رسیدن ارتش در پاکستان و به دست گرفتن دولت، از جمله امتیازهایى است که پاکستان در این مورد از امریکا و غرب گرفته است. شاید به همین دلیل باشد که با تغییر نگاه امریکا از پاکستان به هند، مقامات اسلام آباد در یک واکنش عجولانه، بر زنده بودن و حضور او درپاکستان تأکید مى کنند و از سوى دیگر تهدیدهاى جدیدى از سوى القاعده در مورد غرب مطرح مى شود.
در مقابل، برخى کارشناسان نیز بمباران مناطقى از پاکستان توسط هواپیماهاى امریکا را نیز به نوعى در جهت تأمین رضایت خاطر کشور رقیب (هند) در نظر گرفته اند.
به هر حال غرب در ازاى این تغییر نگاه از هند خواسته هایى دارد که حمایت از قطعنامه شوراى حکام در مورد پرونده هسته اى ایران، انصراف از پروژه خرید گاز از ایران و عدم سرمایه گذارى در نفت سوریه از مهمترین آنها مى باشند. از سوى دیگر هند نیز به شدت به گاز ایران نیاز دارد و نمى تواند از آن چشم پوشى کند و در مقابل ایران نیز در ازاى صدور گاز، خواهان حمایت این کشور از پرونده هسته اى خود مى باشد.
عملکرد گذشته هند و شواهد موجود حاکى از آن است که با توجه و تأکید هند بر فعالیت هاى هسته اى در نهایت هند به سمت غرب چرخش خواهد داشت، ولى از یکسو نمى خواهد منافعى را هم که در مورد گاز ایران دارد از دست بدهد.
در پایان اگر چه سفر شیراک به هند از سوى برخى کارشناسان سیاسى، در جهت رقابت با امریکا بر سر بازار گسترده هند در نظر گرفته مى شود، ولى از سوى دیگر با توجه به نفوذ امریکا بر متحد خود (فرانسه) مى توان نتیجه گرفت که غرب تلاش مى کند با جلب نظر هند به عنوان متحد جدید خود، از آن در جهت مهار دیگر رقباى شرقى خود از جمله چین، روسیه و ایران استفاده کند
عملکرد گذشته هند و شواهد موجود حاکى از آن است که با توجه و تأکید هند بر فعالیت هاى هسته اى در نهایت هند به سمت غرب چرخش خواهد داشت، ولى از یکسو نمى خواهد منافعى را هم که در مورد گاز ایران دارد از دست بدهد.
در پایان اگر چه سفر شیراک به هند از سوى برخى کارشناسان سیاسى، در جهت رقابت با امریکا بر سر بازار گسترده هند در نظر گرفته مى شود، ولى از سوى دیگر با توجه به نفوذ امریکا بر متحد خود (فرانسه) مى توان نتیجه گرفت که غرب تلاش مى کند با جلب نظر هند به عنوان متحد جدید خود، از آن در جهت مهار دیگر رقباى شرقى خود از جمله چین، روسیه و ایران استفاده کند
